Taksim

Belki eski havası yok ama, İstanbul denilince sokak keyfi çıkartılacak yerlerin başında gelir İstiklal. Tramvayı, eğlence mekanları, Galatasaray Lisesi, kiliseleri ve pasajları ile bir ucundan diğerine yürümekten zevk alacağınız ender yerlerden.

Taksim Meydanı, şehrin en kalabalık yeri, İstanbul’un en renkli fotoğrafı.

Bu sıralar sık sık TOMA’ların, akreplerin, polislerin cirit attığı meydan, aslında günün her saatinde her yaştan her kesimden insanın uğrak yeri.

Taksim Meydanı son zamanlarda en çok 27 Mayıs 2013’te başlayan Gezi Direnişi ile hafızamıza kazınsa da, geçmişte de elbette pek çok siyasi ve toplumsal olayın ev sahibiydi.

Biz de hafızamızı tazeleyelim, meydanın mimari, toplumsal ve siyasal geçmişine şöyle bir bakalım istedik.

Maksemden Taksim Meydanı’na

Taksim Meydanı adını, 1732-1733’te 1. Mahmut tarafından Galata-Beyoğlu suyunu taksim etmek için yapılan maksemden (su dağıtımının yapıldığı bina) aldı.
Cephesinde “Her şeye su ile hayat verdik.” anlamına gelen bir ayet yazan Taksim Maksemi, bugün kurumuş. Ama sivri külahlı, taş yapı İstiklal Caddesi’nin girişinde varlığını sürdürüyor.

18. yüzyıldan itibaren eskiden kırlık bölgede Topçu Kışlası, kışlanın karşısındaki talim yeri (Talimhane), Abdülmecid Dönemi’nde yapılan Mecidiye Kışlası (İTÜ Taşkışla Binası) ve Gümüşsuyu Askeri Hastanesi gibi binalarla semtin çehresi resmileşti.

Civardaki binalar, gayrimüslimler ve Levantenlerin yaşadığı Pera (Beyoğlu) ve Tatavla’yla (Kurtuluş) tezatlık yaratınca, bölgeye eğlence mekânları sıkıştırıldı. 1913’te tramvayla Beyoğlu’nun Şişli’ye bağlanması Taksim’in önemini arttırdı.

Taksim, Cumhuriyet Anıtı’ndan önce açıklık alan, bir yol kavşağı görünümündeyken 1928’de Cumhuriyet Anıtı’nın dikilmesiyle şehir meydanı kimliği kazandı.

Meydanın simgesi Cumhuriyet Anıtı’nı, İtalyan heykeltraş Pietro Canonica 2,5 yılda yaptı. Figüratif bir anlatımla Atatürk’ü ve yeni düzeni anlatan 11 metre yüksekliğindeki heykelde pembe Trentino ve yeşil Suza mermerleri kullanıldı.

Anıtta kimler, neler var?

Anıtın bir yüzü Cumhuriyet Türkiyesini, diğer yüzü Kurtuluş Savaşı’nı simgeler. Kuzey yönünde Mustafa Kemal, yanında İsmet İnönü, Fevzi Çakmak, halk ve iki Sovyet generali Kliment Yefremoviç Voroşilov ile Mihail Vasilyeviç Frunze betimlenir. Yan yüzlerinde birer asker, üstlerindeki madalyonlarda ise iki kadın figürü görülür. Anıtın dar yüzleri altında mermerden yalak, çeşme olarak düşünüldü ama çeşmeler daha sonra eklenmedi.